Tác dụng chữa xoang của dược thảo Thương nhĩ tử

Tác dụng chữa xoang của dược thảo 

Thương nhĩ tử

Từ xa xưa, Thương nhĩ tử đã được sử dụng như một vị thuốc quan trọng trong các bài thuốc gia truyền nổi tiếng chủ trị bệnh viêm xoang, viêm mũi dị ứng. Nhiều trong số các bài thuốc này vẫn còn được lưu truyền cho tới ngày nay.

Thương nhĩ tử là bộ phận quả đã được phơi hoặc sấy khô của cây thương nhĩ. Thương nhĩ hay còn gọi là Ké đầu ngựa, phắc ma, mác nháng, có tên khoa học là Xanthium strumarium L., thuộc họ Cúc (Asteraceae).

Thương nhĩ là cây thảo, cao từ 50-80cm, ít phân cành. Thân có hình trụ, cứng, có khía, màu lục, đôi khi điểm những chấm màu nâu tím, có lông cứng. Lá mọc so le, hình tim - tam giác, mép khía răng không đều, có lông cứng và ngắn ở hai mặt. Quả bế đôi, hình trứng, có hai sừng nhọn ở đầu và phủ đầy gai góc, để dụng làm thuốc phải chọn quả già chắc, có màu vàng sẫm, có gai, trong có hai hạt, có dầu, không sâu mốc và vụn nát.

Theo Đông y, thương nhĩ tử có vị ngọt nhạt, hơi đắng, tính ấm, có tác dụng tiêu độc, chống viêm, sát trùng, kháng khuẩn, tán phong, trừ thấp, chống dị ứng, giảm đau, chủ trị phong hàn đau đầu, phong tê thấp, tắc ngạt mũi, cảm lạnh, viêm xoang mũi dị ứng xuất tiết, tỵ uyên (chảy nước mũi hôi).

Y học hiện đại cũng chứng minh: quả thương nhĩ tử chứa nhiều sesquiterpen lacton, vitamin C và glucose, Beta – sitosterol Beta – D – glucosid… có tác dụng chống viêm, kháng khuẩn đối với tụ cầu khuẩn, một số loại nấm điển hình như Candida albicans… Đây là một trong những tác nhân chính gây bệnh viêm xoang cấp và mãn tính.

Trong cuốn Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam tập I ghi nhận nhiều bài thuốc hay chữa bệnh viêm xoang mũi hiệu quả. Cụ thể, dùng thương nhĩ tử sao vàng, tán bột uống hàng ngày để điều trị chứng mũi chảy nước trong và đặc. Hay để chữa bệnh viêm xoang nhiễm khuẩn có thể sử dụng bài thuốc: thương nhĩ, sinh địa, kim ngân, mỗi vị 16g, huyền sâm, đan bì, mạch môn, hoàng cầm, mỗi vị 12g, tân di 8g, sắc uống ngày một thang….

Ngoài ra, trong các tài liệu khác cũng ghi nhận công dụng chữa viêm mũi dị ứng của thương nhĩ tử: dùng một lượng thương nhĩ thích hợp, sao tới khi có màu xám, tán thành bột mịn uống ngày 3 lần, mỗi lần 3g, liên tục trong 2 tuần, sau đó nghỉ vài ngày lại tiếp tục uống giúp cải thiện bệnh rõ rệt và hạn chế tái phát bệnh hiệu quả.

Đặc biệt, tác dụng sát khuẩn, chống viêm của thương nhĩ tử kết hợp với tính giảm đau, tiêu viêm, ức chế virus cúm và một số vi khuẩn như tụ cầu vàng, trực khuẩn bạch hầu, liên cầu khuẩn típ A, trực khuẩn lỵ; chống dị ứng của Tân di và tác dụng chống viêm, giảm ngạt mũi, giảm tiết dịch, giảm hắt hơi, sổ mũi nhức đầu của Hoa ngũ sắc có tác dụng điều trị nghẹt mũi, chảy nước mũi, viêm mũi dị ứng, viêm mũi mạn tính, viêm xoang cấp và mạn tính.

Bài thuốc này hiệu quả khi được sử dụng “bôi ngoài” dạng thuốc xịt với cơ chế kháng khuẩn, chống viêm, co các mạch máu tại chỗ, làm thông thoáng đường mũi xoang, tăng đào thải dịch mủ ứ đọng trong các hốc xoang, giúp giảm nhanh các triệu chứng sổ mũi, nghẹt mũi, điếc mũi, chảy nước mũi…

Bên cạnh việc sử dụng thuốc, để đạt hiệu quả cao trong điều trị, người bệnh nên vệ sinh mũi hàng ngày, đeo khẩu trang khi đi đường và lao động trong môi trường độc hại, giữ ấm vùng mũi và cổ khi trời lạnh và nên kiêng sử dụng các thực phẩm cay, nóng và các chất kích thích như bia, rượu, thuốc lá.